Voorlopige bescherming van 11 bunkersites van de Hollandstellung tussen Knokke en Assenede

Geert Bourgeois, Vlaams minister-president en Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, heeft 11 bunkersites van de Hollandstellung, een Duitse bunkerstelling uit WO I gelegen tussen Knokke en Beveren (Vrasene), voorlopig beschermd. In 2015 werden eerder al 51 bunkers tussen Evergem en Beveren van diezelfde stelling beschermd als monument. Vandaag volgen er na een waarderend onderzoek nog eens 47, gegroepeerd in 11 bunkersites.

Historiek

De Hollandstellung was een verdedigingslinie met bunkers, die opgetrokken werden samen met draadversperringen en inundatiezones. Reden voor de aanleg van deze linie was de vrees van de Duitse legerleiding dat de geallieerden zouden aanvallen vanuit het neutrale Nederland. In Vrasene sloot de Hollandstellung aan op de Stellung Antwerpen. Deze sloot op zijn beurt aan oostelijke zijde aan op de Turnhout-Kanalstellung.

Er is een groot verschil merkbaar in de aanleg van de stelling en de bouwwijze van de bunkers tussen het Zwin (Knokke) en Leeskensbruggen (Maldegem) enerzijds (opgetrokken in beton binnen een houten bekisting, volgens standaardontwerp), en tussen Moerhuize (Maldegem) en Vrasene (Beveren) anderzijds (opgetrokken met betonstenen). Tussen het Zwin en Leeskensbruggen zijn de bunkers gebouwd door het Marinekorps Flandern, vanaf Moerhuize door de Etappen-Inspektion 4.  

Van de 11 bunkergehelen die voorlopig beschermd worden zijn er drie bunkergehelen die een aanvulling vormen bij het beschermingsdossier 2015: ze vervolledigen de cluster bunkers van de landmacht op grondgebied Evergem. Het betreft twee kleine posten van de ‘Vorstellung’ in Assenede, bunkers van de eerste lijn van de ‘Hauptstellung’ in Oosteeklo (Assenede) en de concentratie bunkers bij Heide (Oosteeklo en Lembeke). Daarnaast wordt ook nog een atypisch mitrailleurpostje, dat door de landmacht werd opgetrokken langs de spoorlijn in Eeklo in de vorm van een baanwachtershuisje beschermd.

In de zone van het ‘Marinekorps’ werd de meest noordelijke bunker van de Hollandstellung geselecteerd. Die behoorde tot het steunpunt ‘Bayern Schanze’. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deze bunker op grondgebied Knokke hergebruikt, getuige hiervan onder meer een tekening van een Duitse landknecht in de bunker.

In Lapscheure (Damme) is een mitrailleurspost met hefkoepel geselecteerd, die bij wijze van experiment in de Zeedijk werd opgetrokken. Verder zijn drie bunkers aan de Preekboomstraat in Lapscheure en Moerkerke (Damme), die samen een bataljonscommandopost vormden, en de bunkers van het ‘Stützpunkt Mauritz’ in Maldegem, die getuigen van de verregaande toegepaste camouflagemaatregelen voorlopig beschermd. Ten slotte zijn er nog bunkers geselecteerd langs het Leopoldkanaal en het Afleidingskanaal van de Leie, waaronder flankerende bunkers langs de waterzijde die tijdens de Tweede Wereldoorlog heel wat leed veroorzaakten.

Procedure

Na de voorlopige bescherming organiseert het gemeentebestuur een openbaar onderzoek. Op die manier heeft iedereen de kans om opmerkingen of bezwaren kenbaar te maken bij de gemeente. Na een periode van negen maanden beslist minister-president Geert Bourgeois over een definitieve bescherming.

Meer informatie over de procedure:

https://www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/beschermd-onroerend-erfgoed/procedure/

Meer informatie over de Hollandstellung:

https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/127073

Overzicht en locatie van de 47 bunkers:

Duitse bunker ‘Stützpunkt Bayern Schanze’ (Hollandstellung), Graaf Leon Lippensdreef zonder nummer in Knokke-Heist (Knokke)
Duitse mitrailleurspost met hefkoepel (Hollandstellung), Zeedijk zonder nummer in Damme (Lapscheure)
Duitse bunkers ‘Stützpunkt Gustav’ (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1: Groot manschappenverblijf, Zeedijk 4 in Damme (Lapscheure);
• Bunker 2: Bunker met open gevechtsstellingen, Zeedijk zonder nummer in Damme (Lapscheure);
• Bunker 3: Bunker met open gevechtsstellingen, Zeedijk zonder nummer in Damme (Lapscheure);
• Bunker 4: Betonnen postje kanonstelling, Zeedijk zonder nummer in Damme (Lapscheure);
• Bunker 5: Dubbele observatiepost, Zeedijk zonder nummer in Damme (Lapscheure).

Duitse bunkers bataljonscommandopost (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1: Commandopost, Preekboomstraat 5 in Damme (Lapscheure)
• Bunker 2: Lichtsignaalpost, Preekboomstraat zonder nummer in Damme (Lapscheure);
• Bunker 3: Post voor radiotelegrafie, Preekboomstraat zonder nummer in Damme (Moerkerke)

Duitse bunkers ‘Stützpunkt Mauritz’ (Hollandstellung), Langeweg zonder nummer in Maldegem (Middelburg)
Duitse flankerende bunkers Leopoldkanaal (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1: Flankerende bunker, Vlotweg zonder nummer in Maldegem;
• Bunker 2: Flankerende bunker Dijkstraat met observatiepost, Dijkstraat zonder nummer in Maldegem (Middelburg);
• Bunker 3: manschappenonderkomen, Dijkstraat zonder nummer in Maldegem (Middelburg);

Duitse bunkers Afleidingskanaal van de Leie (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1: Schuilplaats Type L, Rokalseidestraat zonder nummer in Maldegem;
• Bunker 2: Schuilplaats Type M, Rokalseidestraat zonder nummer in Maldegem;
• Bunker 3: Betonnen post 15 cm kanon, Natienlaan zonder nummer in Maldegem;
• Bunker 4: Schuilplaats met open gevechtsstelling, Natienlaan zonder nummer in Maldegem.

Duitse mitrailleurspost spoorlijn (Hollandstellung), Leopoldlaan zonder nummer in Eeklo
Duitse bunkers ‘Vorstellung’ (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1, Prins Boudewijnlaan 27 in Assenede
• Bunker 2, Groenendijkstraat zonder nummer in Assenede

Duitse bunkers eerste lijn ‘Hauptstellung’ (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1, Oosthoek 84 in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 2, Stroomstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 3, Stroomstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 4, Rijkestraat 85A en 85 in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 5, Westakkerstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);

Duitse bunkers Heide (Hollandstellung), omvattende:

• Bunker 1, Oosteeklostraat zonder nummer in Kaprijke (Lembeke);
• Bunker 2, Oosteeklostraat 9 in Kaprijke (Lembeke);
• Bunker 3, Oosteeklostraat zonder nummer in Kaprijke (Lembeke);          
• Bunker 4, Oosteeklostraat zonder nummer in Kaprijke (Lembeke);
• Bunker 5, Ledestraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 6, Ledestraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 7, Ledestraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 8, Ledestraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 9, Ledestraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 10, Ledestraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 11, Heide zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 12, Heide 24 in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 13, Abdijstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 14, Heide zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 15, Heide zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 16, Molenhoek zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 17, Abdijstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 18, Abdijstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 19, Spiegelstraat 2 in Assenede (Oosteeklo);
• Bunker 20, Abdijstraat zonder nummer in Assenede (Oosteeklo).