Verklaring Vlaamse regering: Actuadebat Klimaat, 30/01/2019

Actualiteitsdebat klimaat 30 januari 2019

35.000 jongeren kwamen vorige week donderdag op straat. Zondag was er een klimaatmars met maar liefst 70.000 mensen. Zij geven uiting aan hun grote bezorgdheid over de gevolgen van de klimaatverandering. Laat het duidelijk zijn: hun zorg is onze zorg. De klimaatverandering is een mondiaal probleem en daar moeten we allen samen tegen strijden: We moeten de uitstoot van schadelijke broeikasgassen drastisch verminderen; We moeten veel minder energie verbruiken; en We moeten een enorme energietransitie doorvoeren, weg van fossiele brandstoffen en naar veel meer hernieuwbare energie. Dat zijn de 3 grote klimaatdoelstellingen en daar zijn we het - zo mag ik hopen - allemaal over eens. Onze planeet is ons kostbaarste goed, het is onze plicht er zorgzaam mee om te springen.

We zijn het onze kinderen, kleinkinderen en allen die na hen komen verschuldigd.

Zoals ik hier al eerder zegde:

Dit is geen debat tussen believers en non-believers, tussen ketters en gelovigen, tussen klimaatnegationisten en klimaatfanatici. Of zoals David Attenborough het vorige week in Davos nog treffend verwoordde: “We need to move beyond guilt or blame and get on with the practical tasks at hand.” (“laat ons het debat over schuld overstijgen en samen actie ondernemen”) Dát is de kern van onze opdracht. Welke zijn daarbij de grote uitdagingen, welke keuzes moeten we maken, welke vragen moeten een antwoord krijgen? Hoe kunnen we die strijd tegen klimaatverandering combineren met een economisch groeimodel dat essentieel is om onze welvaart in stand te houden? 

Zoals we in onze Visienota 2050 hebben geschreven: wij willen duurzame economische groei in een koolstofarme samenleving. Hoe kan de EU een voortrekkersrol blijven spelen, zonder onze concurrentiepositie ten aanzien van de rest van de wereld nog verder aan te tasten? Delocalisatie van onze industriële bedrijven naar meer vervuilende landen, met verlies van honderdduizenden jobs, daar worden de planeet noch onze mensen beter van.

Hoe kunnen wij in Vlaanderen het efficiëntst de omslag maken naar hernieuwbare energie, rekening houdend met onze geografische ligging en beperkingen? Hoe bereiken we een koolstofarme toekomst met tegelijk garantie op bevoorradingszekerheid? Hoe kunnen we die strijd tegen klimaatverandering voeren zonder gezinnen en bedrijven met onbetaalbare kosten op te zadelen?  Dat zijn stuk voor stuk legitieme bezorgdheden waar we een antwoord op moeten bieden. Maar het zijn, voor alle duidelijkheid, geen excuses om bij de pakken te blijven zitten.  De omslag moet en zal gemaakt worden, en wel zo snel mogelijk. Doeltreffend én doordacht, met oog voor onze welvaart, onze jobs. met oog voor de economische en sociale gevolgen.

Kortom, hoe gaan we onze ambitieuze doelstellingen bereiken: met welke concrete maatregelen, aan welke snelheid, tegen welke kostprijs en wie gaat dat betalen? Daar moet het debat over gaan.  Opbieden tegen elkaar over hoeveel procent we willen halen in 2030 of 2050, is gemakkelijk. Veel moeilijker is het om te zeggen HoE je dat wil doen. En mensen daartoe overtuigen. Dát is de werkelijke uitdaging.

Eerst toch even beklemtonendat de Vlaamse Overheid al veel heeft geïnvesteerd dat de Vlaamse gezinnen dat de Vlaamse bedrijven al veel geïnvesteerd hebben in de energietransitie in de strijd tegen de klimaatverandering .Zo investeren we vanuit het Klimaatfonds maar liefst 438,6 miljoen euro in de energetische renovatie van sociale woningen, van schoolgebouwen, van overheidsgebouwen, van gebouwen in de welzijnssector en de culturele sector, in de vergroening van de bussen van De Lijn, in klimaatprojecten van lokale besturen en verenigingen, in warmtenetten, in warmtepompboilers en ga zo maar door. We hebben onze verkeersfiscaliteit vergroend: meer vervuilende wagens zijn duurder geworden, propere wagens goedkoper. En met resultaat: want we zien een duidelijke kentering in het aankoopbeleid. We hebben een kilometerheffing voor vrachtwagens ingevoerd. We hebben recordbudgetten vrijgemaakt voor de uitbreiding, maar tegelijk ook vergroening van de vloot bussen van De Lijn. We investeren de grootste budgetten ooit in de aanleg van fietspaden en fietssnelwegen. We hebben 100 miljoen euro vrijgemaakt voor co-investeringen in spoorinfrastructuur. We investeren massaal in de binnenvaart, met nieuwe sluisprojecten in de havens van Gent en Zeebrugge, met een verhoging van alle bruggen boven het Albertkanaal en met de Seine-Scheldeverbinding.

We investeren op nooit geziene wijze in de bouw van sociale energiezuinige woningen. We hebben de energienormen voor nieuwbouw drastisch verstrengd. We geven enorm veel premies voor renovaties, voor warmtepompen, voor zonneboilers, voor zero-emissievoertuigen, voor minder vervuilende kachels. We hebben fiscale stimuli ingevoerd voor ingrijpende energetische renovaties. Met de nieuwe kantoorgebouwen van de Vlaamse overheid (Herman Teirlinck en het nieuwe kantoor 2023) geven we alvast het goede voorbeeld en realiseren we een energiebesparing van meer dan 60%. Met het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen hebben we de bakens uitgezet voor een ruimtelijke omslag die de verdere inname van open ruimte terugdringt en de verharding tegengaat, tevens een lange termijn hefboom in de strijd tegen de klimaatverandering. We hebben ambitieuze afspraken gemaakt in de strijd tegen verpakkingsafval, die verder gaan dan wat de EU wil. We maken ruimte vrij voor water om overstromingen en overlast te voorkomen of te beperken. …

En laat ons ook niet vergeten dat al vele miljarden steun zijn toegekend aan hernieuwbare energie in Vlaanderen, alsook op federaal niveau voor offshore windenergie. Dames en heren,Onze ondernemers hebben dezelfde bezorgdheid als wij. Ze verbeteren hun energie-efficiëntie met 1% per jaar of al 10% het afgelopen decennium. Een ander voorbeeld: onze chemische en life science cluster heeft de laatste 20 jaar zijn productie verdubbeld en tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen gehalveerd. De CEO van BASF Ludwigshafen is me in Davos komen melden dat BASF zich ertoe engageert om wereldwijd in al zijn productie-eenheden CO2-neutrale groei te realiseren tot 2030. Kortom, er worden wel degelijk enorm grote inspanningen geleverd, zowel door de overheid als door burgers en bedrijven.

Voorzitter, dames en heren, we blijven niet bij de pakken zitten. We hebben voor de komende 10 jaar een ambitieus Vlaams Energie- en Klimaatplan opgesteld om de doelstellingen 2030 van de EU te realiseren.

We gaan: voor 25% meer energie-efficiëntie, naar 13% hernieuwbare energie, en 35% minder uitstoot broeikasgassen.

En om deze ambitieuze doelstellingen te realiseren hebben we er ook heel concrete maatregelen aan gekoppeld. Ik ga u niet vervelen met een exhaustieve lijst van maatregelen die u in ons VEKP kan terugvinden. Maar ik som toch de belangrijkste even op: Inzake energie-efficiëntie willen we 25% vooruitgang boeken tegen 2030; in combinatie met economische groei is dat een bijzonder grote uitdaging; dit vergt grote inspanningen van ons allemaal. In de industrie zullen grote investeringen en technologische innovaties dit mogelijk moeten maken. Voor de residentiële sector hebben we in het plan tal van maatregelen opgenomen om het energieverbruik te helpen verminderen: Premies voor warmtepompboilers, Snellere vernieuwing van verwarmingsinstallaties, Geen aardgasaansluiting meer in nieuwbouwwijken vanaf 2021, Slooppremies voor vernieuwbouw, Een rollend fonds voor energetische renovatie van noodkoopwoningen, Verstrenging van de norm voor ingrijpende energetische renovaties, En voortaan moet er een grondige renovatie gebeuren binnen 5 jaar na elke eigendomsoverdracht van een bestaande woning en kantoorgebouw, waardoor ook ons verouderd patrimonium energiezuiniger wordt en ook minder CO2 uitstoot.

Inzake hernieuwbare energie zijn we zo ambitieus als maar enigszins kan in Vlaanderen: met de huidige stand van de technologie en rekening houdend met onze natuurlijke beperkingen. Zon: maal 2,5 t.o.v. nu, Wind: maal 2 t.o.v. nu, Warmtepompen: maal 4 t.o.v. nu, Biobrandstoffen: maal 2 t.o.v. nu. De uitstoot van broeikasgassen willen we verminderen met maar liefst 35% tegen 2030, een inspanning die vooral gerealiseerd moet worden in de 5 belangrijkste sectoren: transport, gebouwen, industrie, landbouw en afval. Transport: Vanaf 2019 koopt De Lijn enkel nog koolstofarme bussen. Vanaf 2025 gebeurt de exploitatie in stedelijke omgevingen enkel nog met koolstofarme bussen, in de stadskernen zelfs emissievrij. Vanaf 2030 zijn alle nieuw verkochte personenwagens koolstofarm, waarvan minstens de helft emissievrij. Bij nieuw aangekochte zware vrachtwagens bedraagt het aandeel koolstofarme voertuigen tegen 2030 minstens 5%. Van de nieuw aangekochte lichte vrachtwagens en bestelwagens zijn tegen 2030 minstens 30% koolstofarme voertuigen. En de belangrijkste maatregel van allemaal is de invoering van een slimme kilometerheffing in een belastingneutraal kader. Gebouwen: Het energieverbruik van de gebouwen van de gemeenten, steden, intercommunales, OCMW’s, provincies en autonome gemeentebedrijven moet vanaf 2019 met minstens 2,09% per jaar dalen. Het actieplan sociale huisvesting houdt in dat: Nieuwe gebouwen vanaf 2021 bijna energieneutraal gebouwd worden (E30), Ingrijpende energetische renovaties vanaf 2020 E60 verbouwd moeten worden. Voortaan moet er een renovatie gebeuren bij de aankoop of overdracht van een woning of kantoorgebouw, waardoor ook ons verouderd patrimonium energiezuiniger wordt. Het beleid inzake energieprestatie zal meer en meer verstrengd worden voor bestaande gebouwen. Vanaf 2021 wordt overgegaan van minimale energieprestatie naar maximale EPC-waarden.

Industrie: De fluorgasuitstoot wordt in het Vlaamse Gewest in 2030 sterk gereduceerd van 2,4 Mton naar 0,6 Mton, De N20-uitstoot (lachgas) wordt in het Vlaamse Gewest in 2030 sterk gereduceerd van 0,7 Mton naar 0,1 Mton. De vrijwillige energiebeleidsovereenkomsten (EBO’s) met de industrie worden versterkt. We rollen ook energie-efficiëntiebeleid uit op maat van KMO’s (mini-energiebeleidsovereenkomsten) De industrie moet haar energiedragers vergroenen (biogas, biomethaan, recycled carbon fuels).

Landbouw: Zal een emissiereductie realiseren van 1,9 Mton tussen 2016 en 2030 (-26%). Hiertoe sluiten we in de eerste helft van 2019 een green deal met een resultaatverbintenis om deze doelstellingen met concrete maatregelen te realiseren. Afval: Tegen 2022 willen we 220.000 ton afval minder door preventie en selectieve inzameling. We verminderen de hoeveelheid restafval zodat de capaciteit van de verwerkingsinstallaties tegen 2030 met 25% afgebouwd kan worden.  Tegen 2030 willen we meer organisch-biologisch afval in het bedrijfsrestafval selectief inzamelen en verwerken. Dit levert een reductie op van ongeveer 160.000 ton. Tegen 2030 willen we 50% van het recycleerbaar afval in het huishoudelijk restafval en vergelijkbaar bedrijfsafval uit het restafval houden.

Laat het duidelijk zijn:iedereen in onze samenleving zal inspanningen moeten leveren. Technologische ontwikkelingen en innovaties moeten ons daar in grote mate bij helpen. Maar er zal ook een grote gedragsverandering noodzakelijk zijn bij ons allemaal. In ons verplaatsingsgedrag, in onze voeding, in onze omschakeling naar milieuvriendelijke verwarming, in zuinig omgaan met elektriciteit, enz

Voorzitter, dames en heren, De Vlaamse Regering gaat zo snel mogelijk werk maken van alle ambities, investeringen en maatregelen die we in ons Vlaams Energie- en Klimaatplan hebben opgenomen. We wachten daarvoor niet op het advies van de Europese Commissie. Het openbaar onderzoek start in maart. We nodigen iedereen uit om van die procedure gebruik te maken om concrete voorstellen te formuleren. We gaan bovendien nog een stap verder: alle ministers zullen, elk op hun domein, zo spoedig mogelijk een overleg organiseren met de sectoren waar zij verantwoordelijk voor zijn en onderzoeken welke maatregelen we nog bijkomend kunnen nemen bovenop alles wat reeds in het VEKP is opgenomen. We blijven ook in overleg gaan met de jongeren; de bevoegde ministers zijn dit momenteel aan het voorbereide

Voorzitter, dames en heren, Ik hoop dat dit debat leidt tot het besef dat: De politici  wèl verantwoordelijkheid nemen Dat we doortastende beslissingen genomen hebben die inspanningen vragen van ons allen:

burgers, bedrijven, de landbouw, alle overheden. Dat we open staan voor dialoog, alle voorstellen voor grotere inspanningen ernstig zullen bekijken en indien ook maar enigszins mogelijk sneller en verder willen gaan uit zorg en liefde voor onze planeet.